درس اول
توانا بود هر کـه دانا بود
1- اين شعر از کيست؟
فردوسي
2- « کـه دل را بـه نامش خرد داد راه » يعني چه؟
که خرد ( عقل) را بـه نام خداوند راهنمايي کرد.
3- بـه نظر شاعري کـه بخواهد از بد گزند نيابد چه بايد د؟
به دنبال علم و دانش برود و در اين راه بـه مقام بلند دست يابد.
4- چگونـه مي توان بـه وسيله دانش بي نياز شد؟
آنقدر درس بخوانيم که تا به مقام بالايي رسيده و از همـه بي نياز شويم.
5- بـه نظر شاعر انسان چگونـه مي تواند توانا و باقدرت باشد؟
با روي آوردن بـه علم و دانش و دانا شدن
6- زدانش دل پير برنا بود يعني چه؟
يعني دل و ضمير انسانـهاي پير هم اگر دانش داشته باشند جوان و شاداب هستند و فکرشان تازه است.
7- ناهيد چه سياره اي است؟
يکي از سيارات منظومـه شمسي
تمرين: معنی کامل شعر کاجستان پنجم 1- جمله ها و عبارتهاي زير را با کلمات مناسبي کامل کنيد و از روي آنـها يک بار بنويسيد.
کارها را با نام خدا شروع مي کنيم - براي آنکه از آسيب بيماريها درون امان باشيم چه بايد يم؟ -ي کـه به دنبال دانش مي رود دانشمند (دانا) مي شود - آنکه از درس و مطالعه روي گرداند نادان مي ماند. معنی کامل شعر کاجستان پنجم ناهيد يکي از سياره هاي منظومـه شمسي است.
2- از ميان کلمـه هاي زير، معنی کامل شعر کاجستان پنجم کلمـه هاي هم معني را جدا کنيد و پهلوي هم بنويسيد.
سپهر، خورشيد، آسمان، جوان، دانش، الله، خرد، کردگار، مـهر، علم، برنا، عقل، خدا
سپهر / آسمان
خورشيد / مـهر
جوان / برنا
دانش / علم
الله / کردگار / خدا
خرد / عقل
3- از ميان کلمـه هاي زير، اسمـها و صفتها را جدا کنيد و پهلوي هم بنويسيد.
درس، نام زيبا، دانش، خوب، ناهيد، فردوس، تهران، سعدي، ترش، البرز، بزرگ، گياه، اصفهان، هوا، نرم، رستم، شيراز، گرم، انبوه، الوند، کوه، سهراب، تبريز، درخت، علي، کتاب.
اسم ها: درس، نام، دانش، ناهيد، فردوسي، تهران، سعدي، البرز، گناه، اصفهان، هوا، رستم، شيراز، الوند کوه، سهراب، تبريز، درخت، علي، کتاب.
صفت ها: زيبا، خوب، ترش، بزرگ، نرم، گرم، انبوه
4- درون نوشته هاي زير جمله ها را جدا کنيد و از روي آنـها بنويسيد.
باز باران، با ترانـه - طوطي بـه شتاب پرواز کرد - بهترين ارمغان، آزادي از قفس است- بيشتر چاهها نفت ايران – براي زيارت مرقد حضرت رضا بـه مشـهد مي روند – پاسداران جوان دلير و رشيدند – امروز صبح کـه – شاخ و برگهايم بريده شد – آيا کلاس بهترين مکان دنياست؟
جمله ها:
1- طوطي بـه شتاب پرواز کرد.
2- بهترين ارمغان، آزادي از قفس است.
3- براي زيارت مرقد حضرت رضا بـه مشـهد مي روند.
4- پاسداران جوان دلير و رشيدند.
5- شاخ و برگهايم بريده شد.
6- آيا کلاس بهترين مکان دنياست؟
5- درون جمله هاي زير فعل و فاعل را معين کنيد و در جدولي بنويسيد.
من درس را بـه خدا شروع کردم. معنی کامل شعر کاجستان پنجم گاليله ماه را با تلسکوپ مشاهده کرد. برق چون شمشير بران پاره مي کرد ابرها را.
جمله
فاعل
فعل
من درس را با نام خدا آغاز کردم.
من
آغاز کردم.
گاليله ماه را با تلسکوپ مشاهده کرد.
گاليله
مشاهده کرد.
برق چون شمشير بران پاره مي کرد ابرها را.
برق
پاره مي کرد
6- با هر يک از کلمـه ها يک جمله خبري و يک جمله پرسشي بسازيد.
کلمـه
جمله خبري
جمله پرسشي
خورشيد
امروز خورشيد درون آسمان ديده مي شود.
آيا امروز خورشيد را درون آسمان ديده اي؟
آسمان
پرندگان درون آسمان آبي پرواز مي کنند.
آيا پرواز پرندگان درون آسمان را ديده اي؟
گفته ايد
مطلبي را کـه به من گفته ايد فراموش نمي کنم.
آيا شما اين مطالب را گفته ايد؟
پنجم
مريم دانش آموز کلاس اول است.
آيا مريم درون کلاس پنجم درس مي خواند؟
سعي
انسان براي هر کاري بايد سعي کند.
آيا انسان براي رسيدن بـه هر کاري بايد سعي کند؟
دستور
مجموعه قاعده هاي زبان فارسي را دستور مي گويند.
آيا تو دستور زبان فارسي را خوانده اي؟
درس دوم / بوي ماه مـهر
درس سوم/ ابوذر
پرسش:
1- قبل از اينکه سال تحصيلي شروع شود نسبت بـه مدرسه چه احساسي داشتيد؟
براي باز شدن مدرسه روزشماري مي کرديم که تا دوباره دوستان خود را ببينيم.
2- لاله سرخي کـه اول مـهر ماه بر روي تخته سياه کشيده مي شود نشانـه چيست؟
يادآور خون پاک شـهيدان دانش آموز هست که با ايثار و فداکاري ميهن خود را سربلند نگاه داشتند، يادشان گرامي باشد. بـه اين نکته توجه کنيد:
جمع کوچه مي شود کوچه ها. همين طور جمع بچه: بچه ها / خنده: خنده ها / لاله: لاله ها. دقت کنيد وقتي کـه آخر کلمـه داراي صداي اِ --> ه باشد، ها بـه آن کلمـه متصل نمي شود.
تمرين:
1- بـه اين کلمـه ها، ها اضافه کنيد و سپس با هر کدام يک جمله بسازيد:
ميوه: ميو ه ها
نامـه: نامـه ها
کوزه: کوزه ها
سايه: سايه ها
ميوه ها: قبل از خوردن ميوه ها بايد آنـها را شستشو داد.
نامـه ها: اداره پست نا مـه ها را بـه آدرسهاي نوشته شده مي رساند.
کوزه ها: براي ساختن کوزه ها از خاک رس استفاده مي کنند.
سايه ها: درون فصل زمستان طول سايه ها بلند است.
2- بـه اين کلمـه ها « ها » اضافه کنيد و توضيح دهيد کـه چرا درون اينجا « ها » بـه کلمـه قبل از خود متصل مي شود.
ميوه: ميو ه ها
ماه: ماهها
راه: راهها
کوه: کوهها
چون صداي آخر آنـها « ه » است، ها بـه آن متصل مي شود.
پرسش درس سوم:
1– چرا ابوذر تصميم گرفت کـه خودش بـه مکه برود؟
چون از صحبتهاي برادرش نتوانسته بود حقيقت را بفهمد.
2– چرا ابوذر جرات نمي کرد درون مکه درباره پيامبر ازي سؤال کند؟
چون محيط مکه، محيط وحشت و اختناق بود.
3– ابوذر شبانـه روز اول را درون مکه چگونـه گذرانيد؟
چون نشانـه اي از پيامبر نيافت درون مسجدالحرام ماند. پاسي از شب گذشت، خسته و گرسنـه شد، چند لقمـه نان خورد و همان جا دراز کشيد.
4– بر ابوذر درون شب دوم چه گذشت؟
جواني او را بـه خانـه خود دعوت کرد، ابوذر برخاست و به خانـه جوان رفت.
5– آخرين گفتگوهاي جوان و ابوذر درباره چه بود؟
درباره پيامبر حضرت محمد (ص) و بردن ابوذر بـه پيش پيامبر (ص).
6– ابوذر وقتي مسلمان شد با پيامبر چه پيماني بست؟
به تعليم و تربيت و ارشاد قوم خود بپردازد.
7– ابوذر درون ميان قوم خودش بـه چه کاري پرداخت؟
به تعليم و تربيت و ارشاد قوم خود پرداخت.
8– سرانجام ابوذر چه بود؟
در راه خدا بـه مقام بلند شـهادت دست يافت و شـهيد شد.
دستور زبان:
در هر کشوري مردم بـه يک زبان سخن مي گويند. هر زباني از کلمـه هاي بسيار تشکيل شده است. وقتي ما مي خواهيم فکري را بيان کنيم کلمـه ها را بـه هم پيوند مي دهيم و جمله درست مي کنيم. آن گاه بـه اين وسيله آنچه درون ذهن داريم بر زبان مي آوريم. هر زباني براي خود قاعده هايي دارد. اگري بخواهد زبان مادري خود يا هر زبان ديگري را بشناسد، بايد با قاعد هاي آن آشنا باشد. با شناختن قاعده هاي زبان مي توانيم زبانـهاي ديگر را بـه آساني ياد بگيريم.
مجموع قاعده هاي هر زبان را بـه فارسي دستور و به عربي صرف و نحو و در برخي زبانـهاي اروپايي گرامر مي گويند. ما کـه به زبان فارسي سخن مي گوييم بايد دستور زبان فارسي را خوب بياموزيم.
تمرين:
1– درون جمله ها و عبارتهاي زير بـه جاي کلمـه ها داخل پرانتز، کلمـه هاي مناسب ديگري بگذاريد و از روي آنـها يک بار بنويسيد.
او مي خواست درباره پيامبر (تحقيق) کند. محيط مکه محيط (وحشت و اختناق بود). نگاه جوان درون دل ابوذر شوقي (برانگيخت). از جاي برخاست و با (شتاب) خود را بـه جوان رسانيد. آيا (ممکن است) بـه من بگويي کـه براي چه بـه اين شـهر آمده اي؟! صبح زود من تو را پيش او (خواهم برد). (اکنون) بـه ميان قوم خود برو و آنـها را بـه اسلام (دعوت کن).
الف) بررسي و جستجو
ب) ترس و سکوت اجباري
پ) ايجاد کرد
ت) عجله
ث) امکان دارد
ج) مي برم
چ) حالا
ح) راهنمايي کن
2– بنويسيد هر يک از کلمات مرکب زير از چه اجزايي تشکيل شده است؟ `
مثال: نا + گوار = ناگوار
بت پرست : بت + پرست
همچنان: هم + چنان
کوله بار: کوله + بار
خداحافظ: خدا + حافظ
پيامبر: پيام + بر
راستگو: راست + گو
خوشبخت: خوش + بخت
3– درون جمله هاي زير فعل و فاعل را مشخص کنيد و در جدولي مانند جدول زير بنويسيد.
ابوذر بـه سوي مکه حرکت کرد. جواني از کنارش گذشت. جوان با لبخندي بـه ابوذر نزديک شد. من تو را پيش او مي برم. ابوذر همراه با علي ابن ابي طالب از خانـه بيرون آمد.
جمله
فاعل
فعل
ابوذر بـه سوي مکه حرکت کرد.
ابوذر
حرکت کرد
جواني از کنارش گذشت.
جواني
گذشت
جوان با لبخندي بـه ابوذر نزديک شد.
جوان
نزديک شد
من تو را پيش او مي برم.
من
مي برم
ابوذر همراه با علي ابن ابي طالب از خانـه بيرون آمد.
ابوذر
بيرون آمد
درس چهارم / چشمـه و سنگ
درس پنجم / کتابهاي مرجع
پرسش:
1– چشمـه از کجا جدا مي شود؟
از کوهستان
2– چشمـه درون راه بـه چه برخورد؟
به سنگي بزرگ
3– چشمـه بـه سنگ چه گفت؟
با ملايمت گفت: خواهشمند هست راهي بـه بده که تا عبور کنم.
4– سنگ بـه چشمـه چه پاسخ داد؟
با لجوجي و عصبانيت گفت: کـه از من دور شو، من بـه سيل پر زور هم راه نداده ام. تو کـه به اين کوچکي هستي، هيچوقت بـه تو راه نمي دهم.
5– کدام جمله نشان مي دهد کـه سنگ چشمـه را کوچک شمرده است؟
نجنبيدم ز سيل زور آزماي / کـه اي تو کـه پيش تو جنبم ز جاي
6– چشمـه درون برابر اين تحقير چه کرد؟
از جواب سنگ دلسرد نشد و به پافشاري خود ادامـه داد.
7– کوشش چشمـه سرانجام بـه کجا رسيد؟
راهي براي خود باز کرد و عبور کرد.
8– از پايداري درون کارها چه نتيجه اي مي توان گرفت؟
که با صبر و بردباري مي توانيم درون هر کاري بـه مقصود خود برسيم.
9- بهار کيست؟
يکي از شاعران بزرگ ايران
تمرين:
1- بنويسيد شاعر، درون اين شعر براي سنگ چه صفتهايي و براي چشمـه چه صفتهايي بيان کرده است؟
صفتهاي سنگ: سنگ سخت، گلدان سنگ، تيره دل، سخت سر
صفتهاي چشمـه: چشمـه نرم، کارگر، اميدوار، پايدار، صبور
پرسش درس پنجم:
1– شما وقتي کـه مي خواهيد پاسخ پرسش را بدانيد چه مي کنيد؟
از آموزگار يا پدر و مادر مي پرسيم و يا بـه کتاب مراجعه مي کنيم.
2– بهترين راه براي آگاهي از پرسشـها چيست؟
به کتاب مراجعه مي کنيم.
3– لغت نامـه چه کتابي است؟
کتابي هست که درون آن معني کلمـه ها و چگونگي تلفظ آنـها نوشته شده است.
4– درون لغتنامـه چگونـه بايد لغتي را پيدا کرد؟
در لغتنامـه ها، کلمات بـه ترتيب حروف الفبايي نوشته شده هست و با داشتن ترتيب کلمـه ها، مي توان بـه سادگي لغتي را پيدا کرد.
5– درون لغتنامـه ها معمولاً درون مقابل هر لغت چه علامت اختياري مي نويسند؟
نوع کلمـه و ريشـه کلمـه يعني اينکه کلمـه، اسم يا صفت يا چيز ديگري هست با علائم مخصوص کـه در اول هر کتاب نوشته شده آن را مي نويسند.
6– درون لغتنامـه ها، تلفظ لغتها را چگونـه نشان مي دهند؟
چگونگي تلفظ را با حرکات (زبر، زير، پيش) نشان مي دهند و در برخي لغتنامـه ها، چگونگي تلفظ را با حروف لاتين نشان مي دهند.
7– درون دائرة المعارف بـه چه اطلاعاتي دست مي يابيم؟
ادبي، علمي، تاريخي، جغرافيايي و ...
تمرين:
1– ده کلمـه از درس پيدا کنيد و آنـها را بـه ترتيب حروف الفبايي بنويسيد.
آموزگار، بلندترين، پيش، روزي، سارا، فرهنگنامـه، قطب، مطالبي، مکتشفي، لاتيني
درس ششم / ماجراي يک نامـه
درس هفتم / سرگذشت يک معلم
پرسش:
1– چرا محمود درون بازگشت بـه خانـه با سرعت راه مي رفت؟
چون دلش مي خواست درباره نامـه بيشتر بداند.
2– پدر محمود، کلمـه « اوليا » را چگونـه معني کرد؟
او گفت: بهي کـه سرپرست ديگري باشد، مي گويند « ولي » کـه جمع آن « اولياء » مي باشد. بعد پدر و مادر افرادي کـه سرپرستي بچه را بـه عهده دارند اولياي او هستند.
3– کار انجمن اوليا و مربيان چيست؟
رسيدگي بـه تعليم و تربيت بچه ها و هماهنگي با کارکنان و معلمان مدرسه.
دستور زبان:
سيمين کتاب مي خواند. / حسين وارد کلاس شد. / شاگردان کلاس پنجم آمدند. / چراغ خاموش شد. /
هر يک از اينـها يک جمله خبري است. اين جمله ها را مي توان بـه دو جمله تقسيم کرد. توجه کنيد بـه وسيله پرسش و پاسخ اين دو قسمت را مي توان بـه آساني تشخيص داد.
چهي کتاب خوانده است؟ سيمين
چهي وارد کلاس شد؟ حسين
چهاني آمدند؟ شاگردان کلاس پنجم
چه خاموش شد؟ چراغ
قسمت اول جمله،ي يا چيزي هست که درباره آن خبري مي دهيم. قسمت دوم خبري هست که درباره قسمت اول مي دهيم. قسمت اول را نـهاد و قسمت دوم را گزاره مي گويند.
در جمله اول، سيمين نـهاد و کتاب مي خواند گزاره است. درون جمله دوم حسين نـهاد و وارد کلاس شد گزاره است.
نـهاد قسمتي از جمله هست که درباره آن خبري مي دهيم. گزاره خبري هست که درباره نـهاد داده مي شود.
تمرين:
1– پنج جمله بنويسيد و نـهاد و گزاره آنـها را بـه اين ترتيب معين کنيد؟
نـهاد
گزاره
محمود
دلش مي خواست درباره نامـه بيشتر بداند.
محمود
عجولانـه پرسيد.
محمود
کلاس پنجم دبستان است.
لامپ برق
خاموش شد.
ابوذر
به مسجد الحرام رفت.
مدير مدرسه
به کلاس پنجم رفت.
پرسش درس هفتم:
1– باغچه بان درون کودکي چگونـه بود؟
کودکي کنجکاو و فعال بود، شعرهاي کودکانـه مي سرود و نقاشي مي کرد.
2– چرا پدر باغچه بان نمي خواست پسرش نقاشي کند؟
چون او نقاشي را کاري عبث و بيهوده مي پنداشت.
3– مکتب چه جايي بود؟
مکتب اتاق بزرگي بود کـه همـه گرداگرد آن مي نشستند و درس مي خواندند.
4– چرا باغچه بان بـه شغل آموزگاري دل بست؟
چون فهميده بود کـه آموزگاري شغلي هست که درون آن بهتر مي تواند بـه اجتماع و مردم خدمت کند.
5– چرا باغچه بان بـه فکر افتاد که تا کودکستاني افتتاح کند؟
چون فهيمده بود کـه کودکان تبريز پيش از رفتن بـه مدرسه درون کوچه و بازار سرگردان هستند و يا آتش ذوق و قريحه آنان درون گوشـه خانـه خاموش شده است.
6– وقتي کـه کودکي کر و لال را بـه باغچه اطفال آوردند، باغچه بان با چه مشکلي روبرو شد؟
با مشکل آموختن و آموزش. چون اين کودکان نـه صدا مي شنيدند و نـه مي توانستند حرف بزنند.
7– باغچه بان چه کار مـهمي انجام داد؟
او توانست با سعي و کوشش الفباي آموختن بـه کودکان کر و لال را اختراع کند.
8– از سرگذشت باغچه بان چه نتيجه اي مي توان گرفت؟
اينکه با سعي و کوشش مي توان بر مشکلات پيروز شد و سعي کنيم مانند باغچه بان با تلاش و کوشش بـه هم ميهنان خود خدمت کنيم.
دستور زبان:
در جمله « حسين آمد » حسين « نـهاد » و آمد « گزاره » است. نـهاد يک کلمـه و گزاره هم يک کلمـه است. درون جمله « حميد قصه مي گفت. » نـهاد يک کلمـه اما گزاره دو کلمـه است. درون جمله « شاگردان کلاس پنجم آمدند. » نـهاد سه کلمـه ولي گزاره يک جمله است. هر يک از نـهاد و گزاره ممکن هست يک يا چند کلمـه باشد.
تمرين:
1– از ميان کلمـه هاي زير، کلمـه هاي هم خانواده را پيدا کنيد و هر دسته را درون يک سطر بنويسيد.
فعال، مانع، وساطت، مکتب، فعاليت، مدرسه، معلم، فعل، اجتماع، عمل، وضع، فاعل، واسطه، کتاب، درس، مصنوع، علم، جامعه، حمل، وسط، مدارس، ( مدرسه ها ) عالم، جمع، حمال، معلوم، مجموع.
/ فعال، فعاليت، فعل، فاعل /
/ مانع، منع، ممنوع /
/ وساطت، واسطه، وسط /
/ مکتب، کتاب /
/ مدرسه، درس، مدارس /
/ معلم، علم، عالم، معلوم /
/ اجتماع، جمع، جامعه، مجموع /
/ تحمل، حمل، حمال /
2– درون هر يک از جمله هاي زير تشبيهي وجود دارد آنـها را تعيين کنيد و بنويسيد؟
زندگي همچون رودي پر جوش و خروش است: زندگي بـه رودي پر جوش و خروش تشبيه شده است.
در شعله فروزان خدمت بـه مردم سوختم: خدمت بـه مردم بـه شعله فروزان شمع کـه مي سوزد تشبيه شده است.
آتش ذوق و قريحه آنـها درون کنج خانـه ها خاموش مي شود: استعداد و فهم بـه آتش خاموش ده تشبيه شده است.
3– پنج جمله بنويسيد کـه نـهاد هر يک از آنـها بيش از يک کلمـه باشد.
دانش آموزان کلاس پنجم، بـه اردو رفتند.
پرنده هاي کوچک، کوچ مي کنند.
رزمندگان دلاور ايران، بـه دشمن حمله د.
درختان بزرگ و سر سبز، طبيعت را زيبا و دلپذير مي کنند.
کتاب فارسي پنجم، خواندنيهاي زيادي دارد.
4– پنج جمله بنويسيد کـه گزاره هر يک از آنـها بيش از يک کلمـه باشد؟
مادر بزرگ قصه هاي زيبا را دوست دارد.
احمد دانش آموز خوب و مرتب است.
آقاي ناظم بـه کلاس آمد.
در اوايل پاييز پرستوها کوچ مي کنند.
ابوذر بـه ميان قوم خود رفت.
خود را بيازماييد يک
درس هشتم / اي ايران – اي سرزمين دليران
پرسش:
1– با هر يک از اين کلمـه ها و ترکيب ها جمله اي بسازيد:
ابداع: رازي درون ابداع الکل زحمات زيادي کشيد.
ابتکار: احمد براي پيشرفت درون کارش، ابتکار جديدي را پيشنـهاد کرد.
محيط اختناق: محيط مکه، محيط اختناق بود.
تلفظ: دانش آموزان چگونگي تلفظ کلمات را ياد گرفتند.
علامت اختصاري: درون لغاتنامـه ها، تلفظ کلمـه را با علامت اختصاري نشان مي دهند.
2– مفهوم هر يک از اين دو بيت را درون يک يا دو سطر توضيح دهيد.
ز دانش درون بي نيازي بجوي/ و گر چند سختيت آيد بـه زور
آنقدر بـه دنبال علم و دانش برو که تا بي نياز شوي، هر چند درون اين راه سختيهاي فراوان را تحمل کني.
گرت پايداري هست در کارها/ شود سهل پيش تو دشوارها
اگر درون هر کاري پايداري و استقامت نشان دهي، مشکلترين کارها نيز برايت آسان و سهل مي شود.
3 – پاسخ پرسشـهاي زير را بنويسيد.
الف)- لغتنامـه چه کتابي هست و چه استفاده اي از آن مي توان کرد؟
کتابي هست که درون آن معني کلمـه ها و چگونگي تلفظ و ريشـه کلمـه ها نوشته شده است. مي توان بـه وسيله اين کتاب معني لغات مشکل را پيدا کرد.
ب)- بـه مجموع قاعده هاي هر زباني درون فارسي و عربي و زبانـهاي اروپايي چه مي گويند؟
فارسي: دستور
عربي: صرف و نحو
زبانـهاي اروپايي: گرامر
ج)- مـهر چند معني دارد؟ آنـها را بنويسيد و جمله هايي بسازيد کـه « مـهر » درون هر يک از آنـها يکي از آن معني ها را داشته باشد.
مـهر بـه معني محبت
مـهر بـه معني خورشيد
مـهر بـه معني اولين ماه پاييز
مـهر (خورشيد): ماه و مـهر را درون آسمان مي بينيم.
مـهر ماه: يکي از ماههاي پاييز ماه مـهر است.
مـهر (محبت): مـهر مادر
4– درون جمله هاي زير نـهاد و گزاره را تعيين کنيد و در جدولي بنويسيد.
شيشـه شکست - ابوذر بـه مسجدالحرام رفت – من کودکي کنجکاو و فعال بودم – ابوذر آيات قرآن را گوش کرد – من بـه ميان قبيله خود باز مي گردم – هر زباني از کلمـه هاي بسيار تشکيل شده هست – ما بـه وسيله زبان مقصود خود را بيان مي کنيم.
نـهاد
شيشـه – ابوذر – من – ابوذر – من – هر زباني – ما بـه وسيله زبان
گزاره
شکست - بـه مسجدالحرام رفت- کودکي کنجکاو و فعال بودم - آيات قرآن را گوش کرد - بـه ميان قبيله خود باز مي گردم - از کلمـه هاي بسيار تشکيل شده هست - مقصود خود را بيان مي کنيم .
5– از ميان کلمـه هاي زير کلمـه هاي هم معني را جدا کنيد و در هر دسته درون يک سطر بنويسيد.
ابرام، برخي، اصرار، بردباري، بعضي، زبر، لال، عبث، اختراع، صبر، گنگ، بيهوده
ابرام: اصرار / بردباري: صبر / برخي: بعضي / گنگ: لال / فتحه: زبر / عبث: بيهوده / ابداع: اختراع
6- از ميان کلمـه هاي زير اسمـها و صفتها را جدا کنيد و هر دسته را کنار هم بنويسيد.
کتاب، مکه، خوب، شـهر، مشـهد، پاک، دانا، کلاس، ميز، دشوار، تبريز، زيبا، ايروان، اتاق، شـهر
اسمـها: کتاب، مکه، مشـهد، کلاس، ميز، تبريز، ايروان، اتاق، شـهر
صفتها: خوب، پاک، دانا، دشوار، زيبا
پرسش درس هشتم:
1– درون اين درس خروش رودها نشانـه چه چيزي شمرده شده است؟
خروش و جوشش زرمندگان
2– لاله هاي سرخ نشانـه چه چيزي شمرده شده است؟
ياد آور خون هزاران شـهيد.
3– فرياد دليران ايران چيست؟
الله اکبر
4– با خداي خود و سرزمين و کشورمان چه پيماني مي بنديم؟
پيمان مي بنديم کـه کشور را از همـه نيرنگها و توطئه ها و دسيسه ها دور نگه داريم و هميشـه نگهبان دين و کشور عزيزمان باشيم.
دستور زبان:
انسان هميشـه بايد سخن حق بگويد. من با سختيها بزرگ شده بودم. مردمان آزاده ايران زير بار ذلت نمي روند.
در اين جمله ها فعل کدام است؟ دقت کنيد و بگوييد درون قسمت نـهاد جمله هست يا گزاره؟ کداميک از اين دو نتيجه درست و کداميک نادرست است؟ روي نتيجه نادرست خط بکشيد. فعل هميشـه درون قسمت نـهاد است. فعل هميشـه درون قمست گزاره است.
ياد آوري: سال گذشته خوانديم کـه فعل، جزء اصلي جمله هست و معمولاً جمله بي فعل معني کامل ندارد.
تمرين:
1– با هر يک از کلمـه ها و ترکيبهاي زير، يک جمله درون وصف وطن بنويسيد.
لاله هاي زيبا: از خون شـهيدان لاله هاي زيبا مي رويد.
خروش رزمندگان: خروش رزمندگان اسلام، قلب دشمن را بـه لرزه درون آورد.
خون سرخ: خون سرخ شـهيدان درخت اسلام را آبياري کرد.
فرياد دليران: فرياد دليران ايران کوه و دشت را پر کرد.
کاخ ستم: فرياد دليران کاخ ستم را واژگون کرد.
2– براي اسمـهاي زير يک يا دو صفت بنويسيد.
خون، خون سرخ، فرزند، شـهيد، سرزمين، شکنجه، وطن.
خون: خون سرخ ، خون پاک
کاخ : کاخ ظلم، کاخ سفيد
فرزند: فرزند صالح، فرزند دانا
شـهيد: شـهيد پاک، شـهيد بزرگ
سرزمين: سرزمين باشکوه، سرزمين خوب
شکنجه: شکنجه دردناک، شکنجه سخت
وطن: وطن پر خروش، وطن دوست داشتني
3– بـه آخر کلمـه هاي زير بـه تناسب، گذار و گزار اضافه کنيد.
اگر معني کلمـه با نـهادن، قرار دادن، وضع ، تناسب داشته باشد « گذار » و اگر معني کلمـه با ادا ، انجام دادن، بـه جاي آوردن، تناسب داشته باشد گزار اضافه کنيد و هر يک از کلمـه هاي مرکبي کـه به دست مي آيد درون جمله اي بـه کار ببريد:
نماز، خدمت، کار، قانون، بنيان، تخم
نماز -->نماز گزار: خدا انسان نماز گزار را دوست دارد.
کار --> کارگذار: کارگذار بايد فردي مؤمن و معتقد باشد.
بنيان --> بنيانگذار: بنيانگذار جمـهوري اسلامي امام خميني است.
خدمت --> خدمت گزار: ما بايد بـه خدمتگزار مدرسه احترام بگذاريم.
تخم --> تخم گذار: يک پرنده تخم گذار است.
4– پنج کلمـه بنويسيد کـه گزاره هر يک از آنـها بيش از يک کلمـه باشد. گزاره ها را درون جدولي از نـهادها جدا کنيد و زير جزء اصلي جمله يعني فعل خط بکشيد.
نـهاد
گزاره
ياسمن
ابوذر
مادر فاطمـه
رزمندگان
در لغتنامـه
گلها را آّب مي دهد.
به ميان قوم خود رفت.
از خيابان کتاب خريد.
به دشمن حمله د.
معني کلمـه ها نوشته شده است.
درس نـهم
درسي از نـهج البلاغه
پرسش:
1– مالک اشتر بـه فرماندهي کدام سرزمين انتخاب شده بود؟
سرزمين مصر
2– حضرت علي (ع) خود را درون اين فرمان با چه صفتي معرفي مي کند؟
بنده خدا
3– اميرالمؤمنين بيش از همـه، مالک را بـه چه چيز توصيه و سفارش مي کند؟
پرهيزگاري و اطاعت خداوند.
4– حضرت علي (ع) از مالک مي خواهد کـه در داوري و قضاوت چگونـه باشد؟
کاملاً بي طرف و حق طلب
5– حضرت علي (ع) از مالک مي خواهد مردم را چگونـه بنگرد؟
با چشمي پر مـهر و سينـه اي لبريز از محبت
6– کيست کـه انسانـها را مي آزمايد؟
خداوند بزرگ و بي همتا
7– فرمان هر مقام بالاتري را با امر چهي بايد سنجيد؟
با امر خداي بزرگ
8– سرلوحه برنامـه حکومت چيست؟
انصاف و عدل
9– اسلام منادي چه چيزي است؟
منادي آزادي و مساوات
10– فرمانروا چهاني را بايد از خود دور نگهدارد؟
چاپلوسان ثناگو را
– فرمانروا با چهي نبايد م کند؟ چرا؟
با بخيل و حسود، چون اين افراد پيوسته از گدايي صحبت مي کنند و فرمانروا را از جوانمردي و بخشندگي باز مي دارند.
12– افراد مجلس شورا چه خصوصياتي بايد داشته باشند؟ چرا؟
بخيل و ترسو نباشند، چون بخيل بـه شخص ديگري جز خود فکر نمي کند و شخص ترسو، چون خودش مي ترسد و کوشش مي کند که تا پايه و اراده افراد ديگر شورا را نيز سست کند. بعد اين افراد بايد شجاع، عادل، صالح و مؤمن باشند.
13– حضرت علي براي وزيران چه صفتي را مـهمتر مي داند؟
کار آزموده، لايق، پرهيزگار، نجيب، عادل، دادگر
14– بعد از بررسي اعمال کارکنان حکومت با آنان چگونـه بايد رفتار کرد؟ چرا؟
با افراد خادم مـهرباني کند که تا آنان از کارشان دلسرد نگردند و افراد خائن را هم بـه جزا برساند چون اگر فرد خيانت کار بـه جزاي خيانت خود نرسد کردار زشت خود را با جرأت بيشتري تکرار مي کند.
دستور زبان:
مالک بـه مصر رفت . پروين داستانـهاي آموزنده را دوست دارد. سرباز بـه دشمن حمله کرد. محمد تشنـه است.
در اين جمله ها فعل کدام است؟ برخي از اين فعلها انجام کاري را نشان مي دهد و برخي داشتن حالتي را.
کدام فعلها انجام کاري را نشان مي دهد؟ درون جمله پروين داستانـهاي آموزنده را دوست دارد و محمد تشنـه هست فعل کدام است؟ ... « دوست دارد. » و « تشنـه است. » انجام کاري را نشان نمي دهد بلکه حالتي را بهي نسبت مي دهد. درون جمله « پروين داستانـهاي آموزنده را دوست دارد. » « دوست داشتن » را بـه پروين نسبت داده ايم و در جمله « محمد تشنـه است. » « تشنـه بودن » را بـه محمد نسبت داده ايم.
فعل، کلمـه اي هست که روي يا کاري يا داشتن حالتي را نشان مي دهد.
تمرين:
1– اسمـهايي را کـه در اين درس با صفت همراه هست پيدا کنيد و بنويسيد.
مثال: پروردگار بي همتا
اطاعت خداوند – رضاي خداوند – روزگار سختي – چشمي پر مـهر – لبريز از محبت – خشم خداوند – چاپلوسان ثناگو – روز سختي – انساهاي صالح – وزيراني کارآزموده – وزيراني لايق – دست پرهيزگار – مال مستمندان – کردار زشت – نجيب ترين افراد.
2– از متن درس شش جمله انتخاب کنيد کـه فعل آنـها انجام کاري را نشان دهد و چهار جمله ديگر انتخاب کنيد کـه فعل آنـها داشتن حالتي را نشان دهد؟
انجام کار:
1- چاپلوسان ثناگو را از خود دور بدار.
2– با بخيل م مکن.
3– ترسو را درون مجلس شوراي خويش راه مده.
4– اي مالک، تو مي تواني از ميان خردمندان قوم، وزيراني کارآزموده و لايق انتخاب کني.
5– درون اعمال کارکنان حکومت خود بازرسي و دقت کن.
6– درون راه سعادت ملت و رضايت جامعه بکوش.
داشتن حالت:
1– اي مالک از خشم ملت بترس.
2– انصاف و عدل سرلوحه برنامـه حکومت است.
3– سرباز، زينت کشور است.
4– افسران تو بايد پرهيزگارترين سپاهيان و نجيب ترين افراد باشند.
3– با هر يک از کلمـه هاي زير يک جمله بسازيد.
بخيل: فرد بخيل، حسودي را صفت خود مي سازد.
خائن: انسان خائن دشمن خداوند است.
خادم: انسان خادم نزد خدا محبوب است.
قهر: فرد خائن از قهر خدا درون امان نخواهد بود.
نجيب: اسب حيواني نجيب و با هوش است.
خود را بيازماييد دو
درس ده / بخور که تا تواني بـه بازوي خويش
پرسش:
1– درون جمله هاي زير بـه جاي نقطه ها کلمـه هاي مناسب بگذاريد و از روي آنـها يک بار بنويسيد.
اي مالک مـهربان باش و ملت را با چشمي پر مـهر و سينـه اي لبريز از محبت بنگر.
در اين فرمان بيش از همـه چيز مالک را بـه پرهيزگاري و اطاعت خداوند وصيت مي کنم.
تو را بـه استفاده از انديشـه خيرانديشان و انسانـهاي صالح وصيت مي کنم.
بايد درون مردم چنان بنگري کـه توقع داري خداوند درون تو بنگرد.
2– کلمـه هاي هم معني با اين کلمات را بنويسيد و با هر يک جمله اي بسازيد:
ماجرا، خروش، نيرنگ، فرزانـه، ندا
ماجرا: پيشامد: ديروز براي مريم پيشامد خطرناکي اتفاق افتاد.
نيرنگ: حيله: انسان دانا درون دام حيله حيله گران نمي افتد.
ندا: الهام : دستورات پروردگار بـه پيامبران الهام مي شد.
خروش: بانگ و فرياد: مردم با بانگ و فرياد الله اکبر پيروز شدند.
فرزانـه: دانشمند: ابو علي سينا يک دانشمند بزرگ بود.
3– درون جمله هاي زير نـهاد و گزاره را تعيين کنيد و در جدولي بنويسيد و زير فعلهاي گزاره خط بکشيد.
هواي گرم تابستان درون پيش هست – آفريدگار او بسيار دانا و توانا هست – سرباز زينت کشور هست - شب همـه جا دامن گسترده بود.
هاد
گزاره
هواي گرم تابستان
آفريدگار او
سرباز
شب
در پيش است.
بسيار دانا و تواناست.
زينت کشور است.
همـه جا دامن گسترده بود.
– تعيين کنيد کدام از اين فعلها داشتن حالتي و کداميک انجام کاري را نشان مي دهد:
خ، سرد بود، نوشته است، آمد، سودمند است، کشف کرد، بخوانيد، آورد.
انجام کار
خ، نوشته است، آمد، کشف کرد، بخوانيد، آورد.
داشتن حالتي
سرد بود، سودمند است.
پرسش درس دهم:
1–ي کـه روباه را ديد چه کرد؟
از اينکه روباهي کـه بدون دست و پا هست چگونـه براي خود غذا تهيه مي کند و زنده مانده است.
2– مرد بعد از آنکه روباه را ديد چه کرد؟
به اميد اينکه خدا براي او هم غذا و روزي مي فرستد دست از کار و کوشش کشيد و در گوشـه اي بـه اميد غذا نشست.
3– بـه نظر شما منظور شاعر از اينکه مي گويد « ز ديوار محرابش آمد بـه گوش » چيست؟
يعني هنگاميکه از گوشـه نشستن و تنـهايي چيزي دستگيرش نشد، نداي دروني مرد او را هشيار کرد.
4– « يقين » ديده مرد بيننده يعني چه؟
يعني ايمان واقعي چشم و دل مرد را بينا و آگاه کرد.
5– مراد از « تکيه بر آفريننده کرد » يعني چه؟
يعني فقط منتظر شد کـه خداوند براي او روزي بفرستد.
6– بوستان چه کتابي است؟
کتابي هست از سعدي شاعر ايراني کـه شامل حکايت و داستانـهاي پند آموز اخلاقي و اجتماعي است.
دستور زبان:
چنان کـه مي دانيم هر شعر (هر بيتي از شعر) دو قسمت دارد کـه هر قسمت را يک مصراع مي گويند. درون بيت اول شعري خوانده ايم « يکي روبهي ديد بي دست و پاي » قسمت با مصراع اول و « فرو ماند درون لطف و صنع و خداي » قسمت يا مصراع دوم است. مصراع اول با کلمـه هاي پاي و مصراع دوم با کلمـه خداي پايان يافته است. بـه کلمـه هاي پاي و خداي کـه در آخر مصراعها آمده هست قافيه مي گويند. همچنين « مي برد » و «مي خورد» درون بيت دوم و « رنگ » و « چنگ » درون بيت سوم قافيه هستند.
در بيت: "بخور که تا تواني بـه بازوي خويش / کـه سعيت بود درون ترازوي خويش" کلمـه هاي ترازوي و بازوي قافيه هستند.
علاوه بر قافيه يک کلمـه نيز درون پايان هر مصراع تکرار شده است. کلمـه اي را کـه بعد از قافيه عيناً تکرار مي شود رديف مي گويند. درون بيت بالا خويش رديف است.
تمرين:
1– حالت روباه را کـه در اين درس آمده وصف کنيد.
روباهي بي دست و پا کـه نمي تواند براي خود غذايي بـه دست آورد.
2– قافيه و رديفهايي کـه در شعر بـه کار رفته را تعيين کنيد و بنويسيد.
قافيه ها:
1 ) پاي، خداي
2 ) مي برد، مي خورد
3 ) رنگ، چنگ
4 ) شير، سير
5 ) فتاد، بداد
6 ) بيننده، آفريننده
7 ) مور، زور
8 ) جيب، غيب
9 ) دوست، پوست
10 ) هوش، گوش
11 ) دغل، شل
12 ) شير، سير
13 ) بازوي، ترازوي
رديفها:
خورد – کرد – خويش
درس يازدهم / دو گفتار از سعدي
درس دوازدهم / نمايش
پرسش:
1– چرا مادر مرد جوان دل آزرده شد و گريست؟
چون مرد جوان صدايش را بلند کرده و بر سر مادرش فرياد زده بود.
2– او بـه فرزندش چه گفت؟
مگر کودکي خود را فراموش کرده اي کـه چنين تندي و گستاخي مي کني.
3– ميان دو دشمن چگونـه بايد سخن گفت؟ چرا؟
بايد طوري صحبت کرد کـه دو دشمن با هم مـهربان شوند نـه اينکه دشمني و کينـه بين ايشان زياد شود. چون اگر روزي با هم دوست شوند ما شرمنده خواهيم شد.
4– سعدي، سخن چين را مانند چهي مي داند؟
هيزم آتش کـه آتش را بيشتر شعله ور مي سازد.
تمرين:
1– بنويسيد کـه هر يک از اين کلمـه هاي مرکب از چه اجزايي تشکيل شده است؟ پيلتن --> پيل + تن
پلنگ افکن --> پلنگ + افکن
بيچاره --> بي + چاره
دل آزرده --> دل + آزرده
پيرزن --> پير + زن
جوانمرد --> جوان + مرد
شرم زده --> شرم + زده
هيزم --> هيزم + شکن
2– پنج جمله بنويسيد و نـهاد و گزاره هر يک از آنـها را درون جدولي مانند جدول زير بنويسيد.
نـهاد
گزاره
من
سخن چيني
دانش آموز ممتاز
مردم ايران
احمد
محيط مکه
مادرم را خيلي دوست دارم.
کاري زشت و ناپسند است.
بيشتر تلاش مي کند.
مسلمان و با ايمان هستند.
شعر درس را حفظ کرد.
محيط وحشت و اختناق بود
پرسش درس دوازدهم:
1- نقال کيست؟
کسي هست که قصه و داستان را با صداي بلند براي ديگران تعريف مي کند.
– پانتوميم چه نوع نمايشي است؟
نمايشي هست که بازيکنان صحبت نمي کنند و تنـها با حرکات بدن و صورت، صحنـه ها را نشان مي دهند.
3– خيمـه شب بازي چيست؟
در آن بـه جاي انسانـها، عروسکها بازي مي کنند.
4– سينما چه نوع نمايشي است؟
وقتي از صحنـه هاي نمايش با دوربين فيلمبرداري شود و بعد اين تصويرها بـه صورت متحرک روي پرده نمايش داده شود، بـه آن سينما مي گويند.
5– نمايش خاص ما چه نام دارد؟
تعزيه خواني
6– تعزيه گردان بـه چهي گفته مي شود؟
کسي را کـه شبيه خواني بـه دستور وي برگزار مي شود شبيه گردان يا تعزيه گردان مي گويند.
7– نمايش درون کجا برگزار مي شود؟
در سالن تئاتر کـه در زبان فارسي بـه آن تماشا خانـه هم مي گويند.
8– پرده درون نمايش يعني چه؟
پرده قسمتي هست که تماشا گران و بازيکنان را از هم جدا مي کند. نمايش با بالا رفتن پرده آغاز مي شود. اگر نمايش يک پرده اي باشد، پرده يک بار گشوده مي شود و با پايان نمايش بسته مي شود و داستان پايان مي يابد. گاهي هم نمايش چند پرده اي هست که چند بار پرده گشوده و صحنـه هاي نمايش عوض مي شود کـه به آن نمايش چند پرده اي مي گويند.
9– نوشته اي کـه از روي آن نمايش اجرا مي شود چه نام دارد؟
نمايشنامـه
10– درون نمايشنامـه چه مطلبي نوشته مي شود؟
گفتگوهاي بازيگران، آرايش صحنـه و حرکتهاي بازيگران درون حين گفتگو
دستور زبان:
علي نامـه مي نويسد.
علي نامـه نوشت.
علي نامـه خواهد نوشت.
به هر يک از اين جمله ها مي توان کلمـه اي افزود. توجه کنيد: علي هم اکنون نامـه مي نويسد. علي ديروز نامـه نوشت. علي فردا نامـه خواهد نوشت. آيا مي توانيم کلمـه فردا را بـه جمله دوم بيفزاييم و کلمـه ديروز را بـه جمله سوم؟ چرا؟ ....
« علي نامـه مي نويسد. » نشان مي دهد کـه هم اکنون درون زمان حال علي نامـه مي نويسد « علي نامـه نوشت. » نشان مي دهد علي درون زمان گذشته نامـه نوشت. « علي نامـه نوشت » نشان مي دهد کـه علي درون زمان آينده نام خواهد نوشت.
پيش از اين خوانديم کـه فعل، انجام يا انجام گرفتن کاري يا روي حالتي را نشان مي دهد. مي توانيم اين مطلب را نيز اضافه کنيم کـه فعل زمان انجام گرفتن کار با روي حالت را نيز نشان مي دهد.
تمرين:
1– با هر يک از اين کلمـه ها و ترکيبها جمله بسازيد:
قهرمان داستان: بـه شخص اول، درون نمايش قهرمان داستان مي گويند.
چهره آرايي: بازيگران قبل از آغاز نمايش چهره آرايي مي کنند.
متحرک: تصويرهاي متحرک روي پرده سينما نمايش داده مي شود.
فيلمنامـه: بـه نوشته اي کـه از روي آن فيلم تهيه مي شود فيلمنامـه مي گويند.
تعزيه: نمايش خاص کشور ما تعزيه است.
خيمـه شب بازي: درون نمايش خيمـه شب بازي، عروسکها بازي مي کنند.
جزئيات: درون فيلمنامـه، جزئيات فيلمبرداري نوشته مي شود.
2– هر يک از اين کلمـه هاي مرکب از چه اجزايي تشکيل شده اند؟
چهره آرا: چهره + آرا
فيلمنامـه: فيلم + نامـه
گفت و گو: گفت + و + گو
بازيگر: بازي + گر
نمايشنامـه نويس: نمايش + نامـه + نويس
3– پنج جمله بنويسيد کـه فعل آنـها بـه ترتيب از زمان گذشته، پنج جمله کـه فعل آنـها از زمان حال و پنج جمله کـه فعل آنـها از زمان آينده حکايت کند.
زمان گذشته:
الف)– علي درون سال گذشته درون کلاس چهارم درس مي خواند.
ب)– پرستوها درون فصل پاييز کوچ مي کنند.
پ)– ابوذر بـه ميان قوم خود رفت.
ت)– ديروز هوا سرد بود.
ث)– ماه پيش با پدرم بـه مسافرت رفته بوديم.
زمان حال:
الف)– فاطمـه نامـه مي نويسد.
ب)– اکنون بـه ميان قوم خود برو.
پ)– احمد کتاب داستان مي خواند.
ت)– پدر مشغول غذا خوردن است.
ث)– ما درون حال پياده روي هستيم.
زمان آينده:
الف)– ما فردا بـه مسافرت مي رويم.
ب)– احمد بـه مدرسه خواهد رفت.
پ)– دانش آموزان کلاس پنجم امتحان خواهند داد.
ت)– درون بهار پرستوها از سفر دور و دراز خود باز مي گردند.
ث)– سال ديگر بـه مدرسه راهنمايي مي رويم
درس سيزدهم / ايمان
درس چهاردهم / من دشمن دوستان خويشم
پرسش:
1– شخص اول اين نمايشنامـه کيست؟
حجر، يکي از ياران با وفاي امام علي و امام حسن (ع)
2– اشعث براي چه تلاش مي کرد؟
براي يافتن و دستگيري حجر
3– اشعث بـه فرمان چهي، دست بـه اين کار زد؟
به فرمان زياد
4– عقيده زياد درباره ياران حجر چه بود؟
که افراد حجر، شجاع و جنگجو بودند و هميشـه با خود مي گفت کـه اگر ده که تا از ياران حجر با من بودند دنيا را فتح مي کرديم.
5– اشعث بـه دنبال چه خبري بود؟
خبر دستگيري چند نفر از ياران حجر
6– اشعث برايب اطلاعات از اسيران چه کارهايي انجام داده بود؟
آنـها را شکنجه کرده و شلاق زده بود و دست يکي از اسيران را قطع کرده بود.
7– اسير چگونـه نشان داد کـه به زياد احترام نمي گذارد؟
در مقابل زياد با دلاوري ايستاده و تعظيم نکرد و با صداي بلند بـه زياد پرخاش کرد.
8– زياد چگونـه مي خواست از اسيرب اطلاع کند؟
مي خواست با فريبکاري و از راه دوستي، از اسيرب اطلاع کند.
9– سرانجام کار اسير چه شد؟
به دستور زياد او را اسير د.
10– آيا شـهيدان فراموش مي شوند؟
خير
تمرين:
1– چند صفت مناسب براي مرد اسير، اشعث و زياد بنويسيد:
صفات مرد اسير: شجاع، با ايمان، مقاوم، مؤمن، فداکار
صفات زياد: ستمکار، مفسد، گرگ صفت، بي ايمان
صفات اشعث: چاپلوس، ترسو، دروغگو، احمق
2– دو جمله از درس انتخاب کنيد کـه فعل آن درون زمان گذشته، دو جمله انتخاب کنيد کـه فعل آن درون حال و دو جمله انتخاب کنيد کـه فعل آن درون آينده باشد؟
جملات زمان گذشته:
چند نفر از ياران حجر را دستگير کرديم.
از اسيران چه چيزهاي بـه دست آورده ايد؟
جملات زمان حال:
قربان ببينيد کـه در مقابل شما خاک را مي بوسد.
در مقابل امير تعظيم کن.
جملات زمان آينده:
بله شما درون گورستان تاريخ با بدنامي دفن خواهيد شد.
ولي ما پيش خلق سربلند و نزد پروردگارمان جاويد خواهيم ماند.
3- با توجه بـه درس مفهوم اين جملات را بنويسيد؟
الف)- مثل سايه است: همانطور کـه سايه گرفته نمي شود،حجر هم گرفتار نخواهد شد.
ب)- کجاست؟ همـه جا هر جا کـه درگيري است؟ يعني حجر درون همـه جا خصوصاً درون جايي کـه جنگ و درگيري هست حضور دارد.
ج)- دوستي گرگ و ، هرگز، هرگز: يعني هيچوقت يک انسان درنده خو و گرگ صفت با انسانـهاي مؤمن و مظلوم نمي تواند دوستي داشته باشد، چون اين دوستي باعث نابودي مي شود.
پرسش درس چهاردهم:
1- اگري درون اتاق، اتوبوس و قطارهايي کـه ديگران نشسته اند سيگار بکشد چه عيبي دارد؟
هواي اطراف را آلوده و مسموم مي کند و باعث ناراحتي ديگران مي شود.
2– سيگار کدام قسمتهاي بدن را بيشتر خراب مي کند؟
ريه ها،و دندان، خون انسان
3– عقيده پزشکان درباره سيگار چيست؟
سيگار يکي از دشمنان سلامتي انسانـهاست.
درس پانزدهم / قران کلام خداست
خود را بيازماييد سوم
پرسش:
1- چرا آن مرد دانا درون گوش خود پنبه گذاشت؟
چون نمي خواست سخنان پيامبر را بشنود. زيرا دوستانش بـه او گفته بودند کـه مبادا بـه کلمات و سخنان او گوش دهي. مي ترسيم تو را گمراه کند.
2- مرد دانا با خود چه گفت کـه پنبه ها را از گوش بيرون آورد؟
با خود گفت: چرا بـه سخنان محمد گوش ندهم؟ مگر من مردي دانا و سخن شناس نيستم، چه بهتر کـه سخنان او را بيشتر بشنوم . اگر درست بود خواهم پذيرفت.
3- چرا آن مرد همراه پيامبر حرکت مي کرد؟
چون از شنيدن کلمات زيبا و دلنشين پيامبر لذت مي برد مي خواست با او بيشتر صحبت کند.
4– پيامبر درون منزلش بـه او چه فرمودند؟ چگونـه براي او روشن کرد کـه قرآن کلام خداست؟
فرمود: اين سخنان از من نيست بلکه از خداي من هست شما بت پرستان مرا خوب مي شناسيد همـه مي دانيد کـه من درس نخوانده ام اما اکنون کلماتي چنين زيبا براي شما آورده ام.
5 – آن مرد چگونـه فهميد کـه قرآن کلام خداست؟ درون اين باره با خود چه فکر کرد؟
چون هرگز مانند اين سخنان نشنيده بود فهميد کـه اين سخنان از محمد نيست چون هيچ انساني نمي تواند چنين سخنان زيبا و پر معنايي بگويد.
6 – او بعد از اينکه فهميد قرآن کلام خداست چه کرد؟
فهميد کـه حضرت محمد پيامبر خداست بـه او ايمان آورد، دين اسلام را پذيرفت و تسليم فرمان خدا شد.
به اين نکته توجه کنيد:
مي دانيم کـه اگر درون نوشته خود مطلبي از ديگر نقل کنيم آن را درون داخل اين علامت « » مي نويسيم. مانند: انسان نبايد خودش را بستايد، بلکه بايد گفتار و کردارش چنان باشد کـه مورد پسند مردمان مؤمن و نيکوکار قرار گيرد. چنانکه سعدي گويد:
« مشک آن هست که خود ببويد، نـه آنکه عطار بگويد. »
عبارت داخل علامت از سعدي است. اين علامت را «گيومـه» مي نامند.
تمرين:
1- اسمـهايي کـه در درس با صفت آمده هست پيدا کنيد و بنويسيد:
مرد دانا – خبرهاي تازه – حرف نادرست – چهره پاک – مردي دانا و سخن شناس – کلمات پر معني و زيبا- اتاق ساده – سخنان خوش آهنگ – کلمات زيبا – پيام آزادي – مژده سعادت – کلام عجيبي
2- از ميان کلمـه هاي زير، کلمـه هاي هم معني را جدا کنيد و کنار هم بنويسيد.
اضطراب/ ظلم/ لبخند/ مصصم/ پريشاني/ تبسم/ سعادت/ با اراده/ صداقت/ خوشبختي/ دانشمندان/ راستگويي/ علما
اضطراب، پريشاني
ظلم، ستم
لبخند، تبسم
مصمم، با اراده
سعادت، خوشبختي
صداقت، راستگويي
دانشمندان، علما
1– پاسخ پرسشـهاي زير را بنويسيد:
الف - خيمـه شب بازي چه نوع نمايشي است؟
نمايشي هست که درون آن، عروسکها بـه جاي انسان بازي مي کنند.
ب - مراد از چهره آرايي درون نمايش چيست؟
در نمايش صورتها را با وسايل مخصوص آرايش مي دهند کـه به آن چهره آرايي يا گريم مي گوييم.
ج – درون نمايشنامـه حجر شخص اول نمايش کيست؟ و چه صفاتي دارد؟
حجر يکي از ياران با وفاي علي (ع) و امام حسن (ع) مردي با ايمان و مبارز است.
د – آن مرد دانا چگونـه فهميد کـه قرآن کلام خداست؟ درون اين باره با خود چه فکر کرد؟
چون سخنان حضرت محمد سخنان يک انسان معمولي نبود و با خود فکر کرد کـه هيچ انساني نمي تواند چنين کلمات زيبا و پر معنايي را بگويد. فهميد کـه اين سخنان، سخنان خداي محمد هست و بـه او ايمان آورد.
2– مفهوم بيتهاي زير را توضيح دهيد:
برو شير درنده باش اي دغل مينداز خود را چو روباه شل
چنان سعي کن کز تو ماند چو شير چه باشي چو روبه بـه وامانده سير
بخور که تا تواني بـه بازوي خويش کـه سعيت بود درون ترازوي خويش
يعني، اي انسان حيله گر و نادان، هيچوقت خود را مانند روباه شل درون گوشـه اي پنـهان نکن، بلکه مانند شير باش. سعي کن براي ديگران هم مفيد باشي و آنـها از تو بهره ببرند نـه اينکه مانند روباه چشمت بـه دست ديگران باشد و از بعد مانده غذاي ديگران خود را سير کني، آن اندازه بخور کـه مي تواني از دسترنج کار خود داشته باشي. چنانکه مي گويند هر قدر کار کني همان اندازه هم مزد مي گيري.
3– با اين چند کلمـه ده کلمـه مرکب بنويسيد.
نگون، تماشا، گردان، دل، خانـه، بخت، شناس، شبيه، آزرده، سخن.
نگون + بخت: نگون بخت
تماشا + خانـه: تماشا خانـه
شبيه + گردان: شبيه گردان
دل + آزرده: دل آزرده
سخن + شناس: سخن شناس
4– با هر يک از کلمـه هاي زير جمله اي بسازيد:
حجر: حجر يکي از ياران با وفاي امام علي (ع) بود.
شبيه خاني: نمايش خاص کشور ما شبيه خواني است.
کورکورانـه: انسان دانا نبايد حرفهاي کورکورانـه را بپذيرد.
5- تعيين کنيد کـه هر يک از فعلهاي زير چه زماني را نشان مي دهد؟
رفتم، خواهي ديد، مي پوشد، نوشته است، مي شنويد، مي نويسم، خواهند گشود، خواهي ماند، آمدم
زمان گذشته
زمان حال
زمان آينده
رفتم
نوشته است
گفتند
آمدم
مي پوشد
مي شنويد
مي نويسم
خواهي ديد
خواهند گشود
خواهي خواند
6– درون جمله ها و عبارتهاي زير بـه جاي نقطه ها، کلمـه هاي مناسبي بگذاريد و از روي جمله هاي کامل شده يک بار بنويسيد.
در فيلمنامـه شرح جزئيات صحنـه هاي فيلم و چگونگي فيلمبرداري را مي نويسند.
خوردن براي زيستن است، نـه زيستن براي خوردن.
فعل زمان انجام کار يا روي حالتي را نشان مي دهد.
به شبيه خواني تعزيه مي گويند. فيلمنامـه سناريو نيز ناميده مي شود.
محمد امين گفت: اين سخنان از من نيست بلکه از خداي من است.
[سوالات فارسي (بخوانیم پنجم دبستان از درس 1 که تا 16) معنی کامل شعر کاجستان پنجم]نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 21 Nov 2018 22:17:00 +0000